در برخی از کشورهای دنیا گنچ‌یابی و یافتن دفینه قانونی بوده و نوعی تفریح محسوب می‌شود. در ایران و بسیاری از کشورهای صاحب تمدن مانند عراق، ترکیه و مصر هرگونه حفاری به قصد گنج‌یابی و یافتن دفینه از نظر قانونی غیر مجاز بوده و براساس قانون با او برخورد می‌شود. ولی ذکر این نکته حیاتی است که کارشناس رسمی ضابط قضایی نبوده و در صورت ارجاع کارشناسی اشیاء زیرخاکی، اصل امانتداری را رعایت خواهد کرد. قانون زیر در ایران ذیل قانون مجازات اسلامی برای مبارزه با حفاری غیرقانونی تصویب شده است. حفاری قانونی در ایران فقط با مجوز رسمی وزارت میراث فرهنگی و فقط به دانش‌آموختگان باتجربه رشته باستان‌شناسی صادر می‌شود.
ماده 562- هرگونه حفاري و كاوش به قصد به دست آوردن اموال تاريخي، فرهنگي ممنوع بوده و مرتكب به حبس از شش ماه تا سه سال و ضبط اشياء مكشوفه به نفع سازمان ميراث فرهنگي كشور و آلات و اداوات حفاري به نفع دولت محكوم ميشود. چنانچه حفاري در اماكن و محوطههاي تاريخي كه در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است يا در بقاع متبركه و امكان مذهبي صورت گيرد. علاوه بر ضبط اشياء مكشوفه و آلات و ادوات حفاري، مرتكب به حداكثر مجازات مقرر محكوم ميشود.
تبصره 1- هركس اموال تاريخي، فرهنگي موضوع اين ماده را حسب تصادف به دست آورد طبق مقررات سازمان ميراث فرهنگي كشور نسبت به تحويل آن اقدام نمايد به ضبط اموال مكشوفه محكوم ميگردد.
تبصره 2- خريد و فروش اموال تاريخي ، فرهنگي حاصل از حفاري مجازات مقرر محكوم ميشود.