دعاوی طرح شده در دادگستری به دلیل پیچیدگی‌های موضوعی و تخصصی جنبه‌های علمی، اقتصادی و اجتماعی مختلفی دارد که قضاوت درباره آنها مستلزم داشتن علم و تخصص کافی در رشته‌های گوناگون است و چون احراز تخصص‌ها متعددند، نه‌تنها برای یک قاضی بلکه برای هیچ‌کس میسّر نیست به تمام دانش‌ها احاطه داشته باشد و قاضی هم بدون علم به حقایق امور، از نظر اخلاقی و شرعی از صدور رأی ممنوع و معذور است.
شماره کارشناس عتیقه: 09128618663 مشاوره رایگان
هم‌اکنون در تعداد بی‌شماری از پرونده‌ها در محاکم قضایی کشور هر روز بررسی، استنتاج و اعلام نظریه‌های کارشناسی مربوط به اختلافات ملکی، مالی و حوادثی انجام می‌پذیرد. بسیاری از پرونده‌های اختلافی با ارائه نظرهای فنی و تخصصی قابل حلّ و فصل است؛ چراکه هریک از دو طرف دعوا خود را دارای حق می‌دانند و قضات و داوران پرونده به جهت این که حقی از کسی تضییع نگردد و عدالت به نحو مطلوب انجام گیرد از همکاری کارشناس رسمی دادگستری نظر مشورتی می‌گیرند.
در حوزه اشیاء عتیقه و موزه‌ای با دو بخش از آثار سروکار داریم: بخشی از موضوع مربوط به مسائل باستانشناسی است و بخشی مربوط به اموال خصوصی افراد است. تشخیص اصالت لوازمی که با آنها به عنوان عتیقه اطلاق می شود یعنی قدمت آنها و همچنین تعیین ارزش اشیاء عتیقه و هر آنچه که به عنوان اشیا عتیقه و موزه‌ای وجود دارند را کارشناسان رسمی این رشته آنها را ارزیابی و تعیین قیمت می‌کنند. نیازی که به این رشته این روزها احساس میشود عمدتاً به دلیل وجود بازار و عجیبی است که برای اشیاء تقلبی و جعلی و آثار عتیقه‌ای است که به صورت تقلبی آماده فروش می‌شوند و برخی افراد به دلیل عدم دانش کافی در این امور و عدم بهره‌گیری از نظر کارشناسان رسمی دادگستری اموال کلانی را به خاطر خرید اشیاء تقلبی از دست میدهند.
در دعاوی مطرح شده توسط میراث فرهنگی علیه قاچاقچیان و افراد که اشیاء عتیقه کشور را به خارج از کشور انتقال میدهند، خرید و فروش آنها را انجام میدهند یا درصدد کشف آنها هستند همواره یکی از موضوع‌های مورد اختلاف، ارزشگذاری ارائه شده توسط کارشناسان وزارت میراث فرهنگی است. برخی از متهمان و مجرمان با ارزیابی ارائه شده توسط وزارت میراث فرهنگی مشکل داشته و تقاضای تجدید نظر دارند. کارشناسان رسمی دادگستری مرجع مهمی در رفع این اختلافها هستند. در زمینه اشیای عتیقه و موزه‌ای مباحث بسیار زیادی مطرح هستند ولی همین قدر که تعیین ارزش، تعیین اصالت، تعیین قدمت و صحت این اشیا منتسب بودن به تاریخی که مدعی میشود را کارشناسان می‌توانند با استفاده از تجهیزات و امکاناتی که در اختیار دارند مشخص کنند. حتی اشخاصی که به صورت خانوادگی آثار عتیقه در اختیار دارند در صورتی که هرگونه نیازی برای تعیین اصالت داشته باشند به جای مراجعه به افرادی که غیر مرتبط هستند به کارشناسان رسمی دادگستری رشته اشیاء عتیقه مراجعه کنند.
کارشناس رسمی رشته اشیاء عتیقه فردی است که به عنوان یک متخصص و معتبر در حوزه تشخیص، ارزیابی، و صدور گواهی اصالت و ارزش اشیاء عتیقه و آثار تاریخی فعالیت می‌کند. این فرد توسط مراجع قانونی و رسمی کشور، از جمله سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مربوطه، تأیید و مجاز است که در امور مربوط به اشیاء عتیقه و آثار تاریخی اظهار نظر کند و مدارک رسمی ارائه دهد.
کارشناسان رسمی دادگستری در ایران به طور کلی عضو دو نهاد رسمی و قانونی ولی مستقل از یکدیگر هستند: نخست، کانون کارشناسان رسمی دادگستری که به طور خلاصه «کانون» و دوم، مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه که به طور خلاصه «مرکز» نامیده میشود. کانون یک نهاد مستقل ولی مرکز وابسته به قوه قضائیه است. با این وجود هیچ تفاوتی بین اعتبار و نوع کار این دو نهاد وجود ندارد. کارشناسان در هر دو نهاد با عنوان کلی «کارشناس رسمی دادگستری» شناخته می‌شوند.
1- کانون کارشناسان رسمی: در بهمن‌ماه سال ۱۳۱۷ خورشیدی برای نخستین‌بار قانونی به نام «قانون راجع به کارشناسان رسمی» به تصویب رسید ولی اداره امور کارشناسان کماکان بر عهده اداره فنی دادگستری گذارده شد. ولی تشکیل یک سازمانی مستقل با نام «کارشناسان رسمی دادگستری» سرانجام با تلاش فراوان در آبان ماه ۱۳۵۸ تحت عنوان «لایحه قانون مربوط به استقلال کانون» در ۳۰ ماده به تصویب شورای انقلاب اسلامی رسید و درنهایت کانون از اداره فنی دادگستری منفک و به طور مستقل و قانونی به کار پرداخت.
2- مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه: این نهاد در سال ۱۳۸۱ برپا گردید. قوه قضائیه موظف شد که نسبت به تأیید صلاحیت دانش‌آموختگان رشته حقوق جهت صدور مجوز وکالت و تأسیس مؤسسات مشاوره حقوقی و نیز استخدام و نظارت بر کارشناسان رسمی دادگستری اقدام کند. پس از تصویب ماده ۱۸۷ «قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ايران» در فروردین ۱۳۷۹، آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۸۷ نیز در اسفند ۱۳۷۹ به تصویب رئیس قوه قضائیه وقت رسید. این نهاد در سال ۱۳۸۱ با نام «مرکز امور مشاوران حقوقی، وکلا و کارشناسان قوه قضائیه» تأسیس شد اما به واسطه بازنگری آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۸۷ در بهمن ۱۳۹۷ به «مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه» تغییر عنوان داد و از آن زمان تاکنون به همین نام شناخته میشود.
وظایف کارشناس رسمی دادگستری
همانند وابستگان دادگستری و سیستم قضایی، از حیث رعایت جهات اخلاقی، تخصصی و نظم در کارها تکالیف و وظایفی را بر عهده‌دارند. ازجمله آن تکالیف و وظایف می‌توان موارد زیر را برشمرد:
کارشناس مکلف است اسراری را که در اثر انجام شغل خود از آن مطلع می‌شوند حفظ کنند و در صورت تخلف از آن علاوه بر کیفر انتظامی به مدت شش ماه تا دو سال حبس تأدیبی محکوم خواهد شد.
باید در متن و گزارش‌های تهیه‌شده خود نزاکت را رعایت کند.
باید دارای دفاتر ارسال مراسلات به‌منظور درج مشخصات کارهای ارجاعی به خود باشد و مستندات مربوطه را بایگانی نماید.
کارشناس رسمی دادگستری مکلف است در مواقعی که مقام صلاحیت‌دار معین می‌کند در جلسه دادرسی یا در محلی که مقررشده حاضر شود مگر این که عذر موجهی داشته باشد.
کارشناس باید از ورود به موضوعاتی که ماهیت قضایی دارد، اجتناب کند. رسالت وی، نتیجه‌گیری از موضوع به‌منظور اقناع وجدان دادگاه است.
اظهارنظر باید صریح، مستدل، موجه و عاری از هرگونه ابهام باشد.
حیطه فعالیت کارشناس رسمی
فعالیت اصلی و عنوان سازمانی کارشناسان رسمی، انجام امور کارشناسی در حوزه قضایی و دادگستری است، ولی امروزه بخش وسیعی از فعالیتهای اقتصادی و فعالان اقتصادی در موضوعات مختلف به منظور مستندسازی و همچین به جهت پاسخگویی و قابل اعتماد و اتکا بودن، از خدمات کارشناس رسمی دادگستری استفاده می‌نمایند. بسیاری از کارشناسان رسمی با افراد و در بخش خصوصی مشغول اراده خدمات مشاوره و کارشناسی هستند.
حوزه‌های تخصصی کارشناس اشیاء عتیقه و موزه‌ای
- کارشناسی و تعیین اصالت اشیاء عتیقه و موزه‌ای
- کارشناسی شناخت کاربرد و ارزشیابی اشیاء عتیقه
- کارشناسی شناخت کاربرد و ارزشیابی انواع ظروف عتیقه (نفیس و تزئینی)
- کارشناسی ارزیابی تعیین قیمت تندیس (پیکره) و سنگ‌نوشته‌‌های عتیقه
- کارشناسی شناخت کاربرد، ارزیابی، تعیین اصالت و قدمت آثار فرهنگی، تاریخی، هنری عتیقه
- کارشناسی ارزیابی تعیین قیمت مکتوبات عتیقه و انواع جلدها
- کارشناسی ارزیابی تعیین قیمت نقاشی‌‌های آنتیک و عتیقه
- کارشناسی ارزیابی تعیین قیمت انواع زیورآلات و دست‌‌سازهای زینتی عتیقه
- کارشناسی بررسی و ارائه گزارش رسیدگی به اختلاف افراد به صورت خصوصی در امور تخصصی مربوط
وظایف و کارهای کارشناس رسمی رشته اشیاء عتیقه:
تشخیص و تعیین اصالت: ارزیابی اصالت و قدمت اشیاء عتیقه بر اساس ویژگی‌های فنی، هنری و فرهنگی.
ارزیابی ارزش ریالی: برآورد قیمت و ارزش مالی اشیاء عتیقه به منظور فروش، صادرات، یا واردات.
صدور گواهی‌های رسمی: ارائه گواهی‌های معتبر و قانونی درباره اصالت، قدمت و ارزش اشیا.
مشاوره حقوقی و فنی: همکاری با مراجع قضایی در موارد مربوط به قاچاق، سرقت، یا اختلافات حقوقی در حوزه اشیاء عتیقه.
کارشناسی: بررسی و تأیید صحت و سلامت اشیاء در مزایده‌ها، گمرک، موزه‌ها، و مراکز خرید و فروش.
نکات مهم در انتخاب کارشناس رسمی:
کارشناس رسمی نقش مهمی در جلوگیری از قاچاق و فروش اشیاء تقلبی و جلوگیری از تخریب آثار تاریخی دارد و تضمین‌کننده صحت و اعتبار معاملات و اسناد مربوطه است. بنابراین لازم است که به مدرک و سابقه او در حوزه کارشناسی اشیاء عتیقه دقت شود. بهترین تحصیلات مرتبط به این حوزه، باستانشناسی است. هرچه مدرک تحصیلی کارشناس بالاتر باشد، کارشناسی ارشد و دکتری و همچنین سابقه بیشتری در امر کارشناسی رشته اشیاء عتیقه داشته باشد، بهتر میتواند در امور محل شده به او عمل نماید.